Żywność ekologiczna to specyficzna grupa produktów żywnościowych, składająca się z warzyw i owoców, ziaren zbóż, oraz produktów odzwierzęcych, grupa produktów, które zostały wytworzone w gospodarstwach ekologicznych, bez użycia szkodliwych dla zdrowia chemicznych środków ochrony roślin, oraz sztucznych nawozów i wyprodukowane naturalnymi metodami, bez szkodliwych, sztucznych dodatków, takich jak konserwanty – ponadto, których negatywne oddziaływanie na środowisko naturalne jest maksymalnie ograniczone lub całkowicie zlikwidowane.
Zainteresowanie ekologiczną żywnością rośnie w dynamicznym tempie na całym świecie, także w Polsce (choć jej popularność ograniczają wysokie ceny) – sklepy ze zdrową żywnością wyrastają jak grzyby po deszczu, a na półkach w supermarketach pojawia się coraz więcej produktów o ekologicznym pochodzeniu. Choć po żywność ekologiczną sięgają głównie osoby dbające o swoje zdrowie, które są świadome wszystkich zalet i wad tych produktów, to wybierają ją również zwyczajni konsumenci, którzy kupują eko-produkty pod wpływem eko-mody i nie zawsze są świadomi, co właściwie kupują i dlaczego to robią. Powody którymi kierują się osoby wybierające ekologiczne produkty są różne, jedni podążają za aktualną modą, inni walczą z różnymi dolegliwościami, w szczególności alergią pokarmową, ale większość poszukuje po prostu zdrowej alternatywy dla konwencjonalnej, często niezdrowej żywności. Producenci i amatorzy żywności ekologicznej twierdzą, że produkty ekologiczne są znacznie lepsze od konwencjonalnych i to pod każdym względem – ale czy rzeczywiście?
Zalety (plusy) żywności ekologicznej
Powszechnie uważa się, że żywność ekologiczna posiada więcej wartości odżywczych, witamin i minerałów od żywności konwencjonalnej, że jest od niej zdrowsza i nie zawiera żadnych chemicznych dodatków, oraz pestycydów – nie jest to jednak do końca prawda. Z naukowego punktu widzenia, żywność ekologiczna i konwencjonalna pod względem zawartości składników odżywczych, witamin i minerałów, zupełnie się od siebie nie różni, a różnica w zawartości szkodliwych substancji i chorobotwórczych bakterii jest niewielka. Wydaje się zatem, że różnica pomiędzy żywnością ekologiczną, a konwencjonalną polega jedynie w cenie i ewentualnie w smaku – jest jednak inaczej.
Największą zaletą żywności ekologicznej jest niewielka szkodliwość pestycydów wykorzystywanych w ekologicznych uprawach, oraz brak ich pozostałości w zdecydowanej większości gotowych produktów – choć nie we wszystkich. Według przeprowadzonych w ostatnich latach badań, 75 proc. ekologicznych warzyw i owoców nie zawiera pozostałości żadnych pestycydów, tymczasem wśród konwencjonalnej żywności, nie zawierało ich tylko 16 proc. produktów – różnica jest więc spora. Ponadto, w ponad 90 proc. przypadków, nawet jeśli w ekologicznych produktach natrafiono na pozostałości pestycydów, to były one mało szkodliwe dla zdrowia i było ich znacznie mniej, niż dopuszczają przepisy prawa – zatem przewaga eko-produktów nad zwykłymi jest w tej kwestii ogromna.
Jak już wspomniano, podczas uprawy żywności ekologicznej używa się pestycydów, podobnie jak w przypadku normalnej żywności, jednak tylko tych mało szkodliwych i w niewielkich ilościach – jest to wynikiem tego, że zastosowanie pestycydów w ekologicznych uprawach jest bardzo ograniczone przez dyrektywy unijne, które dopuszczają stosowanie jedynie tych bezpiecznych i w miarę naturalnych, w odróżnieniu od upraw tradycyjnych, w których wykorzystuje się mnóstwo szkodliwych, sztucznych pestycydów.
Żywność ekologiczną wyróżnia od konwencjonalnej także mocno ograniczona liczba substancji dodatkowych, kształtujących jej smak, zapach, konsystencję i trwałość. Dyrektywy unijne zezwalają producentom żywności konwencjonalnej dodawać do swoich produktów ponad 300 różnych dodatków, natomiast producentom żywności ekologicznej niecałe 50 – co oczywiście odbija się na jakości produktów, które często znacznie się różnią od swoich normalnych, nie pozbawionych chemicznych dodatków wersji. Jednak znaczne ograniczenie ilości stosowanych dodatków ma bardzo pozytywne znaczenie dla zdrowia, gdyż eliminuje z żywności szkodliwe i czasem groźne substancje – zatem przewaga eko-produktów nad zwykłymi jest w tej kwestii także spora.
W odróżnieniu od żywności konwencjonalnej, w produktach ekologicznych nie ma konserwantów – co ma swoje plusy i minusy. Konserwanty odpowiedzialne są bowiem za ochronę żywności przed rozwojem pleśni, grzybów, drobnoustrojów i bakterii chorobotwórczych, powstających najczęściej pod wpływem złego lub zbyt długiego przechowywania, oraz niewłaściwego przygotowywania potraw – najogólniej mówiąc, konserwanty zapobiegają psuciu się produktów i sprawiają, że żywność jest bezpieczniejsza i ma dłuższą przydatność do spożycia. Pozbawione konserwantów produkty ekologiczne szybciej się psują i występuje większe ryzyko rozmnożenia się chorobotwórczych bakterii – jednak badania wykazały, że żywność ekologiczna radzi sobie bez konserwantów całkiem dobrze i ryzyko negatywnych konsekwencji dla organizmu jest niewielkie.
Dlaczego żywność ekologiczna jest tak droga?
Najbardziej znaną cechą żywności ekologicznej, oprócz tego, że jest zdrowsza od konwencjonalnej, jest jej… wysoka cena – produkty ekologiczne są bowiem o wiele droższe od konwencjonalnych, a przynajmniej w Polsce. Producenci usprawiedliwiają wysoką cenę żywności ekologicznej wyższymi kosztami wytworzenia i choć jest w tym trochę racji, to tak na prawdę, na zdecydowaną większość końcowej ceny składają się głównie ogromne marże pośredników, producentów i sprzedawców, którzy zbijają fortunę na naiwności konsumentów. Wysoka cena żywności ekologicznej jest więc winą samych konsumentów, oraz ich błędnego przekonania, że skoro coś kosztuje więcej, to musi być o wiele lepsze, a więc warto za to zapłacić każdą cenę, nawet wielokrotnie wyższą. Producenci i sprzedawcy wykorzystują ten fakt, oraz powszechną modę na eko-żywność, do wywindowania cen ponad zdrowy rozsądek, licząc na to, że naiwny konsument i tak zapłaci – i mają rację.
Należy zaznaczyć, że ceny żywności ekologicznej są uzależnione od miejsca jej zakupu – im więcej pośredników uczestniczy w dystrybucji i sprzedaży, tym żywność jest droższa. Żywność ekologiczna jest więc najtańsza u rolnika, np. na targach i bazarach, a najwyższa w sklepach ze zdrową żywnością i supermarketach. O ile warto zapłacić rolnikowi 30-50 proc. więcej za zdrowszy, ekologiczny produkt, to kilkukrotnie większe ceny w sklepach są już nie do zaakceptowania – należy jednak dodać, że na rynku jest wiele ekologicznych produktów niewiele droższych, od swoich normalnych odpowiedników.
Jak już wspomniano, wysokie ceny produktów ekologicznych nie są do końca nieuzasadnione (ale tylko te w granicach rozsądku), bowiem ich wytworzenie kosztuje więcej, niż w przypadku żywności konwencjonalnej. W ekologicznych gospodarstwach nie stosuje się bowiem nawozów azotowych, ani chemiczno-syntetycznych pestycydów, w związku z czym produkcja żywności ekologicznej wymaga większych nakładów, oraz cięższej i dłuższej pracy, a plony są i tak o wiele mniejsze, niż w przypadku konwencjonalnego rolnictwa, nawet o kilkadziesiąt procent. Wydajność produkcji zwierzęcej również jest znacząco niższa, w szczególności mięsa i mleka, gdyż zabronione jest stosowanie wszelkich sposobów nienaturalnego żywienia zwierząt, w postaci pasz chemicznych, nadmiaru antybiotyków, czy stymulatorów wzrostu. Wszystko to powoduje, że cena ekologicznych produktów jest wyższa od tych normalnych.
Jednak w gospodarkach o wysoko rozwiniętym rolnictwie, różnice między cenami produktów ekologicznych i konwencjonalnych sięgają najwyżej kilkudziesięciu procent, a zazwyczaj jedynie kilkunastu, natomiast na rynku polskim nawet kilkuset procent! – a więc jej cena jest nieadekwatna do jakości. Podsumowując, powinniśmy kupować jedynie te produkty, których cena nie jest drastycznie zawyżona.
Czasem zamiast kupować droższą żywność – owoce, warzywa czy mięso – lepiej zadbać o to aby je odpowiednio oczyścić przed spożyciem z zanieczyszczeń, które mogą znajdować się na powierzchni. W tym celu można wykorzystać urządzenie takie jak myjka do żywności. Oczyści ona żywność – usunie bakterie, pestycydy (jak glifosat) i inne szkodliwe substancje z powierzchni.
Oznaczenia ekologiczne w Unii Europejskiej – czyli jak nie dać się oszukać
W sklepach ze zdrową żywnością, oraz na półkach w zwykłych supermarketach wystawione są zarówno produkty eko pochodzące z ekologicznych gospodarstw, jak i takie które jedynie je udają, oczywiście w celu zmylenia potencjalnych konsumentów – w czym pomaga im odpowiednie opakowanie i napis sugerujący o ich ekologicznym pochodzeniu, np. zdrowy, naturalny, czy ekologiczny. Jak zatem rozpoznać, czy mamy do czynienia z żywnością ekologiczną, czy tylko z tanim chwytem marketingowym? W tym celu, we wszystkich krajach Unii Europejskiej wprowadzono system kontroli i certyfikacji produkcji ekologicznej, w związku z czym, każdy ekologiczny produkt musi posiadać specjalny certyfikat potwierdzający, że został wyprodukowany zgodnie ze wszystkimi wymogami, oraz, że jest bezpieczny pod każdym względem. Certyfikat ten, czyli „Rolnictwo ekologiczne” musi być umieszczony na etykiecie każdego produktu ekologicznego – w formie graficznej lub tekstowej (np. „Rolnictwo ekologiczne – system kontroli WE”).
Aby ekologiczny produkt mógł uzyskać certyfikat „Rolnictwo ekologiczne”, musi spełniać wiele wyśrubowanych kryteriów:
• musi pochodzić z gospodarstwa ekologicznego, które z kolei musi się stosować do wielu wytycznych,
• musi być nadzorowany na każdym etapie produkcji (w zakładzie produkcyjnym) i przygotowania (w gospodarstwie ekologicznym),
• przynajmniej 95 proc. jego składników musi być wyprodukowanych metodami naturalnymi,
• nie może zawierać innych dodatków do żywności, niż te dozwolone odpowiednimi przepisami prawa,
• na opakowaniu muszą być zamieszczone informacje o tym przez kogo, gdzie i w jakich warunkach został wytworzony,
• musi być sprzedawany bezpośrednio przez producenta lub w zamkniętym, zabezpieczonym i oznakowanym opakowaniu.
Kupując ekologiczne produkty powinno się je wybierać świadomie, co znaczy, że podstawowym kryterium nie powinno być ładne opakowanie, które niestety dla wielu konsumentów jest decydującym kryterium wyboru, ale jakość produktu – należy pamiętać, że nie zjadamy opakowania, ale to, co w nim jest. Dlatego najważniejszy nie jest zewnętrzny wygląd produktu, ale jego jakość, o której najlepiej świadczą informacje zamieszczone na etykiecie produktu. Najważniejszą informacją jest ta, czy dany produkt posiada odpowiedni certyfikat potwierdzający jego ekologiczne pochodzenie – w UE obowiązuje wcześniej wymieniony certyfikat „Rolnictwo ekologiczne”, jednak w różnych krajach i regionach obowiązują różne certyfikaty, które mogą się od siebie znacznie różnić. Jako, że często nie wiadomo, co oznacza dany certyfikat i czy można mu zaufać, dlatego najlepszym wyborem są produkty z oznaczeniem unijnym, gdyż dają pewność, że dany produkt jest dobrej jakości.
Na etykiecie produktu, oprócz certyfikatów zamieszczone są także inne, istotne informacjami świadczące o jego jakości – przede wszystkim jego lista składników. Produkt ekologiczny powinien być jak najmniej przetworzony i zawierać jak najmniej dodatków, dlatego im krótsza lista składników, tym lepiej. Warto również zwrócić uwagę na kolejność składników na liście, bowiem są one ułożone w kolejności malejącej, co oznacza, że najwyżej na liście są składniki których w produkcie jest najwięcej – jeśli zatem na samej górze są sztuczne składniki lub o dziwnie brzmiących nazwach, to należy się poważnie zastanowić nad jego kupnem.
Żywność ekologiczna – podsumowanie i wnioski
Faktem jest, że większość chorób cywilizacyjnych, takich jak: cukrzyca, nowotwory, choroby serca i układu krążenia, nadciśnienie, miażdżyca i otyłość, oraz wiele innych, jest bezpośrednio powiązana z żywnością wysoko przetworzoną – żywnością sztuczną, wyjątkowo niezdrową i niebezpieczną, oraz ubogą w składniki odżywcze, w tym w witaminy i minerały. Alternatywą dla tej grupy żywności jest naturalna, zdrowa i bezpieczna żywność ekologiczna – wyprodukowana naturalnymi metodami, pozbawiona szkodliwych dodatków, konserwantów, pozostałości pestycydów i innych środków chemicznych, a przy tym bogata w niezbędne dla organizmu składniki odżywcze.
Nie ulega wątpliwości, że różnica pomiędzy żywnością wysoko przetworzoną, a ekologiczną jest spora, jednak w porównaniu z żywnością nieprzetworzoną (warzywami i owocami, czy produktami pełnoziarnistymi), wyprodukowaną konwencjonalnymi metodami, przewaga żywności ekologicznej nie już tak duża. Faktem jest, że żywność ekologiczna jest najbardziej zdrową grupą żywności, jednak różnica pomiędzy produktami eko, a normalnymi jest często niewielka, szczególnie pomiędzy warzywami i owocami (większa w przypadku produktów przetworzonych) – czy taka niewielka różnica warta jest swojej ceny? Organizacje pozarządowe i zrzeszenia zielonych twierdzą, że tak – ale czy rzeczywiście?
Choć żywność ekologiczna jest rzeczywiście zdrowsza od konwencjonalnej, to jednak w większości przypadków jej cena jest nieadekwatna do jakości. Żywność ekologiczna to tak naprawdę dobry biznes, polegający na sprzedaży praktycznie tego samego produktu, za cenę nawet kilkukrotnie wyższą. Zatem, czy warto kupować żywność ekologiczną i wydawać na nią więcej pieniędzy? I tak i nie. Warto kupować jedynie te produkty, których cena nie jest drastycznie i celowo zawyżona, bowiem w zamian dostajemy trochę zdrowszy produkt, oraz pośrednio chronimy środowisko naturalne i wspieramy humanitarne traktowanie zwierząt. Natomiast płacąc dwu- lub nawet kilkukrotnie więcej, wspieramy jedynie zachłanność producentów i sprzedawców.
Najnowsze komentarze